by Nadimpour Suraia | جولای 26, 2022 | جنبش زنان ایران
خلاصه ای از زنانی که شکست را شکست دادند
، نوشته « زنانی که شکست را شکست دادند» شامل داستان زندگی و مبارزه صد ساله زنان ایران است . زنانی که علرغم مشکلات فرهنگی جامعه سنتی صد سال پیش ایران و نیز بعد ها در پهنه های مختلف سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی در جامعه موفق بودند . موفقیت این زنان در زمینه های مختلف و نیز کوشش آنان درایجاد مدارس دخترانه و تشکل های مختلف زنان در رشد فرهنگی زنان اهمیت به سزایی داشته است. این نوشته در چندین قسمت است و بر گرفته از سایت آقای « همنشین بهار» که بصورت صوتی توسط خود ایشان بیان شده است، میباشد. – ثریا
قسمت اول
مریم عمید ” فرین السلطنه ” (1282 خ. )
انتشار نشریه شکوفه دومین نشریه ویژه زنان ایران در مورد حقوق زنان بمدت 4 سال 77 شماره و تقریبا هردو هفته یکبار منتشر میشد ، بنیانگذار دو مدرسه نوین دخترانه بود یکی صنایع مزیینه و دومی دارالعلم .
محترم اسکندری ” گوژپشت راست قامت ” (1301 خ. )
تاسیس جمعیت نسوان وطن خواه با تعدادی از زنان همفکرش در سال 1301 خ . جنبشی برای برابری زنان
فاطمه زرین تاج ” قره العین ” (1268 ـ 1230 خ .)
از اولین مریدان سید علی محمد باب و از رهبران جنبش با بود ، شاعر و محدث ایرانی ، نخستین زن بابی که روبنده از صورت برگرفت
سال 1852 م. با حکم دو مجتهد در زمان ناصرالدین شاه قره العین محکوم به اعدام شد اورا خفه کردند و جسدش را در چاه انداختند
زینب پاشا” دهباشی زینب”
از زنان مبارز تبریزی که در نهضت تحریم تنباکو و توتون و گشودن انبارهای محتکران تبریز در زمان قحطی نان پیشگام بوده است
وی همراه چهل نفر از زنان تبریز علیه ستم پیشگان و به موازات آن علیه نابرابری های جنسی که نظام فئودالی و دیدگاههای سنتی بر زنان تحمیل کرده بود به جنگ مسلحانه و پارتیزانی دست میزند
قسمت دوم
شوشا اعصار (1387ـ 1314)
نویسنده ؛ ترانه سرا، آهنگ سازف خواننده و فیلم ساز به سه زبان فرانسه ، انگلیسی و فارسی میخواند و می نوشت
بمدت بیست سال سردبیر نشریه با ارزش پاریس رویو بوده است
ترانه های زیبایی به زبان گیلگی ؛ لری و چند گویش دیگری به یادگار مانده است .
ملک تاج فیرزوز ” نجم السلطنه “
نوه عباس میرزا و مادر دکتر محمد مصدق از زنان نیکوکار و پایه گذار بیمارستان نجمیه تهران .ساخت بیمارستان 1307 خ.
طوبی آزموده ( 1315ـ1257)
موسس نخستین مدرسه دخترانه درتهران ، از پیشگامان جنبش زنان درایران
دبستان ناموس را درسال 1286 خ. علیرغم مخالفت های بسیار و فتوی شیخ فضل الله نوری که تاسیس مدرسه دخترانه مخالف شرع است در خانه خود تاسیس کرد و درمدت کوتاه تعداد مدارس دخترانه را به شش دستگاه رساند .
علاوه بر دایر کردن مدارس دخترانه ، کلاسهای اکابر را جهت جذب مادران دایر کرد.
بی بی مریم بختیاری (1316ـ 1253)
از پیشگامان مطالبات حقوق زنان و از مدافعان ملی سرزمین ایران در خلال جنگ جهانی اول بشمار می آمد
در فتح تهران سردار بی بی مریم شخصا تفنگ بدست گرفت و دربرابر قزاقان جنگید وی از معدود زنان عصر مشروطه است که یادمان زندگی خود را نوشته است .
صدیقه دولت آبادی (1340ـ 1261)
روزنامه نگار، از بنیانگذاران انجمن مشروطه خواهان موسوم به انجمن مخدرات وطن بود
از نخستین فعالان زنان در ایران و نشریه ای هم بنام زبان پارسی خاص منتشر کرد
به همت وی درسال 1296 خ. یکی از اولین دبستان های دخترانه تاسیس شد
مخالف قرارداد 1907 م . که ایران را تحت نفوذ انگلیس و روس قرار میداد و وی همراه با دوستانش این مخالفت را با تحریم کالاهای وارداتی ، با رفتن به قهوه خانه و تشویق مردم به عدم استفاده از قند خارجی و … نشان میدادند .
انتشار اولین نشریه حقوق زنان در خارج از تهران در سال 1298 خ . و سومین آن در ایران بنام زبان زنان بمنظور آشنا کردن زنان با حقوقی همچون آموزش ، استقلال اقتصادی و حقوق خانوادگی .
سال 1300 خورشیدی انجمن آزمایش بانوان را درتهران دایر کرد و علیه استفاده از کالاهای خارجی اقدام نمود
1301 خ . شرکت و سخنرانی در کنگره بین المللی زنان در برلین
1305 خ . در دهمین کنگره بین المللی برای حق رای زنان بنمایندگی زنان ایرانی شرکت کرد
لیلی لازاریان ( فوت 1382 خ . بینانگذار رقص باله در ایران و رقصنده باله
قسمت سوم
لورتا هایراپتیان تبریزی ( 1377ـ 1290 خ.)
هنرپیشه ارمنی تبار ایرانی ، از هشت سالگی به روی صحنه رفت و تا حول وحوش انقلاب درایران به کار هنرپیشگی و کارگردانی پرداخت.
فاطمه سیاح پایه گذار ادبیات تطبیقی در ایران ( 1326ـ 1281 خ .)
از بنیانگذاران کانون بانوان در وزارت فرهنگ
اولین بانوی استاد دانشگاه کرسی نقد ادبی را در دانشگاه تهران پایه گذاری کرد
بعنوان یکی از فعالان حقوق زن درایران
سال 1352 به عضویت نخستین کنگره نویسندگان ایران درآمد
وی چهره شاخصی در زمینه حقوق زنان و ارتقا سطح علمی و فرهنگی آنان بود
راضیه شعبانی ( 1391ـ 1304 خ )
از اعضای فرقه دمکرات آذربایجان و حزب توده ایران
زندگیش با 7 سال زندان ، 12 سال زندگی مخفی، و بیش از 40 سال تبعید ، همسرش رضا ابراهیم زاده از اعضای گروه موسوم به 53 نفر بود
شمس کسمائی ( 1340ـ 1262)
زنی روشنفکر و آزادیخواه که شعر هم می گفت هرچند ادعای شاعری نداشت
عروض وقافیه را از شعر برداشت و قطعه شعری هم که بدون قافیه بندی در 1299 خ درمجله آزادیستان تبریز منتشر شد جزو نخستین نمونه های نوگرائی از وی درشعر فارسی بشمار آوردند.
وی نوشتارهای تند سیاسی هم می نوشت
به گروه نویسندگان نشریه تجدد پیوست و درجنبش سیاسی و انقلابی آذربایجان مشارکت فعال نمود
خانه اش محل رفت وآمد روشنفکران بود
قدم خیر قلاوند ” شیرزن لر” ( 1312ـ 1278 خ.)
از زنان مبارز اواخر قاجار و ابتدای حکومت پهلوی بود
سوارکار قابل و تفنگچی ماهری بود
فصل چهارم
روشنک نوعدوست ( فوت 1336 خ.)
روزنامه نگار، از پیشگامان جنبش زنان درایران
سال 1297 خ . مدرسه ای با سه کلاس برای زنان ودختران در رشت تاسیس کرد
به دختران اجازه نمیداد در مدرسه حجاب داشته باشند
سال 1299 خ . جمعیت پیک سعادت نسوان رابرای پیگیری حقوق سیاسی و اجتماعی زنان تاسیس کرد
صاحب امتیاز نشریه پیک سعادت نسوان
سوسن تسلیمی ( 1328 خ . )
40 سال سابقه هنری ، بازیگر تئاتر و سینما
از سال 2002 ـ 1999 میلادی عضو هئیت مدیره انستیتوی فیلم سوئد بود . سال 1380 خ . جایزه شخصیت ممتاز فرهنگی وهنری سوئد را گرفت .
پوری سلطانی ( 1394ـ 1310 خ .) مادر کتابداری نوین ایران
از پایه گذاران علوم کتابداری و اطلاع رسانی درایران
پایه گذار مرکز ملی کتابداری درایران
شمس الملوک مصاحب
از نخستین سناتورهای زن در مجلس سنای ایران بمدت 17 سال
فرح دیبا
اولین بانوی ایران پس از انقلاب مشروطیت که به نیابت سلطنت نائل شد
درسال 1346 خ . تنها ملکه در تاریخ ایران که تاجگذاری کرد
در شکل گیری بیش از سی موسسه آموزشی ، فرهنگی ، بهداشتی و درمانی نقش داشت
ترجمه و نقاشی کتاب دخترک دریا اثر هانس کریستین آندرسن
انتشار خاطرات خد با عنوان ” کهن دیارا” در سال 2003 میلادی
معصومه شادمانی
معصومه شادمانی مادر کبیری اززنان آزادیخواه که با دو رژیم شاه و شیخ درافتاد و پیش و بعد از انقلا به سختی شکنجه شد . 5 دیماه 1360 تیرباران شد
فصل پنجم
قمرالملوک وزیری ماه آسمان آواز ایران
پرآوازه ترین خواننده زن آوازهای سنتی ،
اولین زنی که صدایش ضبط شد و بدون حجاب روی صحنه رفت
درآمد حاصل از کارهایش را صرف امور خیریه میکرد
درسال 1332 خ. بعد از آخرین اجرا سکته کرد و حنجره اش از کار افتاد و خانه نشین شد
بدری آتابای خواجه نوری
فهرست نویس ، مولف و مصحح ایرانی
مسئولیت کتابخانه سلطنتی را داشت و حدود سه هزار وسیصد نسخه خطی که درکتابخانه سلطنتی وجود دارد فهرست آنها را درهشت جلد منتشر نمود
توران میرهادی (1395ـ 1306خ .) پیشکسوت ادبیات کودکان در ایران
نویسنده و شخصیت برجسته فرهنگی ، از بینانگذاران شورای کتاب کودک ،
سال 1358 خ . سرپرستی و تدوین و تالیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را بعهده گرفت وی را مادر ادبیات کودک و نوجوان در ایران خواندند
فصل ششم
فاخره صبا ( 1386ـ 1299 خ .)
خواننده اپرا، نویسنده و فرهنگ نویس ایرانی
خوانندگانی چون محمد نوری از شاگردان |آواز او بود
او و همسرش بنیانگذار دانشگاه کرمان بودند
فخر عظمی ارغون ( 1345ـ 1277 خ .)
روزنامه نگار و اززنان پیشرو جنبش زنان درایران و مادر سیمین بهبهانی
سال 1311 خ. سردبیر روزنامه آینده ایران
سال 1313 خ . مجله بانوان را منتشر کرد
از اعضای حزب دمکرات ایران
در تاسیس مدارس دخترانه نقش چشمگیر داشت
شعر هم می سرود
همراه با گروهی از زنان روشنفکر هسته مرکزی انجمن نسوان وطن خواه را تاسیس کردند
مهشید امیرشاهی ” دخت خو”
نویسنده ، مترجم ، طنزپرداز ، روزنامه نگار
سال 1992 م . پیشگام انتشار بیانیه هنرمندان و روشنفکران ایرانی در دفاع از سلمان رشدی شد که به اعلامیه 50 نفره شهرت یافت
رمان های وی : در حضر، درسفر
طلعت بصاری ( 1302 خ . )
نخستین زن ایرانی بعنوان معاون دانشگاههای سراسری ایران دانشگاه جندی شاپور برگزیده شد.
پژوهشگر و متخصص در شناخت شاهنامه
ششمین زن که موفق به دریافت دکتری زبان وادبیات فارسی شد
انتشار کتاب دستگاه ها و آهنگ های موسیقی ایرانی و نام سازهای ایرانی
روشنک داریوش
مترجم رمان قطره اشکی دراقیانوس اثر مانس اشبربر ، هفت گفتگو و سه مقاله
ترجمه چرخ دنده اثر ژان پل سارتر
فصل هفتم
زندخت شیرازی ( 1331ـ 1290خ .) فروغ عصر خویش
از زنان دلیرو پیشاهنگ نهضت آزادی بانوان بود
در 18 سالگی جمعیت نسوان را بنیان گذاشت این با جمعیت نسوان وطن خواه متفاوت است
مجله دختران ایران را در هفت شماره منتشر کرد وهدف از انتشار آن بیداری زنان بود
نوشتن مقالات در روزنامه های همچون حبل المتین چاپ هندوستان ، عصرآزادی چاپ شیراز، شفق سرخ چاپ تهران هم درزمینه تساوی حقوق زن ومرد ، آزادی زنان و لزوم کشف حجاب می نوشت
شعر هم می سرود
آذر رهنما
پژوهشگر ، روانشناس ، رئیس دانسشرای عالی اصفهان
نقشی فعال در انتشار چندین نشریه ازجمله مجله سپیده فردا، زبان آموزگار
ترجمه زندگی شگفت انگیز آلبرت شوایتزر اثر فاسمر دال
سال 1335 خ. آذر رهنما بهمراه توران میرهادی و لیلی ایمن گاهی نخستین نمایشگاه کتاب کودک را در دانشگاه تهران برگزار نمود.
تانیا آشوت هاروتونیان ( 1316 خ. )
موسیقیدان و نوازنده نامی پیانو ارمنی تبار
ژانت آفاری
پژوهشگرو استاد دانشگاه کالیفرنیا در رشته تاریخ
کتابهای وی درباره تاریخ اجتماعی ایران بویژه در سالهای انقلاب مشروطه که به زبان انگلیسی منتشر شده ارزشمند و قابل تامل است
وارتو طریان ( 1275 خ . )
کارگردان ارمنی تبار و نخستین بانوی ایرانی که نمایشنامه ای را کارگردانی کرده است
همچنین از اولین زنان که روی صحنه رفت
نورالهدی منگنه
روزنامه نگار، نویسنده و از پیشگامان جنبش زنان درایران
انتشار مجله بی بی از سال 1334 خ.
عضو جمعیت نسوان وطن خواه ، بیشتر روی سواد آموزی زنان تمرکز داشت
فرخ رو پارسا
اولین مدیر کل زن در ایران سال 1339 خ.
نخستین زن در رژیم شاه که به مقام وزارت رسید وزیر آموزش وپرورش
تیرباران سال 1359 خ .
ننه علی وبیست سال زندگی درقبرستان
مادری که فرزندش در رویارویی با نیروهای امنیتی شاه جانباخته بود یک لحظه تنها نگذاشت و مدت بیست سال شبانه روزی کنار مزار پسرش زندگی کرد
فصل هشتم
صدیقه سامی نژاد ” روح انگیز”
روح انگیز نخستین زن هنرپیشه اولین فیلم ناطق ایرانی بنام دختر لر بود
مریم فیروز ( 1386ـ 1292 خ.)
نخستین زنی که عضو هئیت سیاسی یک حزب درایران شد
از مخالفان رژیم شاه و ازفعالان حقوق زنان درایران
همسر نورالدین کیانوری از رهبران حزب توده
زندگی خود را وقف آشنا کردن زنان به حقوق شان نمود و او به نسب اشرافی و قاجاری خود دست رد زد
پردیس ثابتی
زیست شناس و عالم ژنتیک الگوریتمی را طراحی نمود که اثرات ژنتیک بر تکامل بیماریها را نشان میدهد وی درلیست صد نابغه جهان ، نفر چهل ونهم میباشد
شهناز آزاد و دغدغه آزادی حجاب
دخترمیرزا حسن رشدیه
دغدغه آزادی حجاب وی و همسرش ابوالقاسم آزاد را برآن داشت که مجمع کشف حجاب را درتهران تاسیس کنند سال 1302 خ. اما از آنجا که نظر دولت هنوز بر آزادی حجاب نبود ابوالقاسم آزاد بخاطر آن تبعید و زندانی شد
شهناز آزاد حجاب را ازجمله عوامل عقب افتادگی زن ایرانی میدانست
روزنامه نگار، انتشار نامه بانوان
مهین اسکوئی ، تاثیرگذارترین زن تاریخ تئاتر ایران
کارگردان ، مدرس تئاتر و مترجم آثار نمایشی ، یکی از بنیانگذاران تئاتر آناهیتا بود از نخستین زنان ایرانی که در صحنه نمایش ظاهر شد
تئاتر آناهیتا نقطه عطف تاریخ تئاتر ایران است
ایران درودی و چشم شنوایش ( 1315 خ . )
نقاش ، نویسنده ، کارگردان ، منتقد هنری و استاد دانشگاه رشته تاریخ هنر
فصل نهم
ژاله آموزگار ( 1318 خ. )
پژوهشگرفرهنگ و زبانهای باستانی ایران ، آشنا به زبانهای انگلیسی ، فرانسوی ، پهلوی، اوستا ترکی
منیر فرمانفرمایان ( 1391ـ 1301 خ ) هندسه گراترین هنرمند عصر حاضر ایران
نقاش
قمر آریان
پژوهشگر و نویسنده ایرانی از نخستین استادان دانشگاه زن درایران ، همسر دکتر عبدالحسین زرین کوب
درجلسه به اصطلاح محاکم دکتر محمد مصدق حضور داشت
سرور کسمائی و کلاسهای شاهنامه شاهرخ مسکوب
رمان نویس و مترجم
یکی از با ارزش ترین کارهای وی کمک به تشکیل کلاسهای شاهنامه زنده یاد شاهرخ مسکوب در پاریس بود که بمدت سه سال بطور مرتب جریان داشت
لیلی افشار ( 1338 خ . ) و نصب رو پرده بر روی ساز خود
نخستین نوازنده زن در جهان است که در رشته اجرای گیتار کلاسیک به درجه دکتری دست یافته است این هنرمند ایرانی بمنظور اجرای قطعات موسیقی ایرانی با گیتار کلاسیک اقدام به نصب رو پرده بر روی ساز خود کرده است .
هنگامه یاشار مفید
ترانه سرا ، نویسنده و کارگردان تئاترهای عروسکی و خواننده ترانه های زیبای کودکانه
ویدا حاجبی
صدیقه سادات رسولی ( روشنک )
گوینده رادیو ایران و برنامه گلها
فصل دهم
پوران بازرگان ( 1385ـ 1316 خ .)
اولین زنی که درسال 1348 خ. به مبارزه چریکی پیوست و درهمان سال با محمد حنیف نژاد ازدواج کرد
از زنان پیشتاز که علیرغم محدودیتهای خانوادگی و اجتماعی از چالش علیه سنت ها و پیشداوریها نهراسید علیه قید وبندهای شجاعانه ایستاد
نسرین معظمی گلپایگانی
زیست شناس و میکروب شناس ایرانی است وی روی ریز جلبک ها میکرو آلگا تحقیق میکند وی با پژوهش های خود نشان داد که امکان تولید برخی از فراورده ها مثل دارو، لوازم آرایشی و بهداشتی ، خوراک دام و طیور و آبزیان از ریز جلبک ها وجود دارد
نسرین خسروی ( 1389ـ 1329 خ ) تاثیر گر شادیهای کودکانه
عمده فعالیت آوازه اش در دنیای کودک ونوجوان بود
لیلیت تریان و تجسم سکوت (1397|ـ 1309 خ )
مادر مجسمه سازی ایران
هاجر تربیت (1352ـ 1284 خ )
جزو بانوانی که نماینده تهران در دوره های 22ـ 21 مجلس شورای ملی ، یکی از زنان فعال و متجدد زمان خود بود همسر محمدعلی تربیت از آزادیخواهان و روشنفکران آذربایجان
هاجر تربیت از کسانی بود که روز 17 دی 1314 در مراسم کشف حجاب دانشسرای تهران خطابه ای را ایراد کرد
وی همراه به صفیه نمازی ، فاطمه سیاح حزب زنان ایران را تشکیل داد
مونا جراحی و امواج تراهرتز ( 1355 خ . )
پرفسور مونا جراحی ، فیزیکدان ایران
وی درگسترش دانش پلاسمونیک و ساخت وسایل نانو الکترونیک و نانو فتونیک و صنعتی کردن فناوری تراهرتز که برای تصویربرداری دقیق بکار می آید تلاش بسیار کرده است وی اولین ایرانی است که در شمار 102 استعداد فرهیخته و نخبه سال 2019 معرفی شدند
معصومه سیحون و مرثیه ای برای خودش ( 1389ـ 1313 خ .)
هنرمند نقاش از پیشکسوتان هنرهای تجسمی درایران و مدیر قدیمی ترین نگارخانه کشور گالری سیحون بود وی نقش برجسته ای در معرفی استعدادهای هنری ایران داشت
فصل یازدهم
پری برکشلی ( 1324ـ )
نوازنده و مدرس پیانو، موسیقی شناس و موسیقی دان ایرانی ، رئیس سابق کنسرواتوار موسیقی شهر لوسه فرانسه است
در 12 سالگی به اجرای کنسرت در تالار فرهنگ تهران پرداخت
11ـ 12 سال درایران بود و کنسرت های متعددی را به اجرا درآورد
بعد ازانقلاب راهی فرانسه شد
مریم میرزا خانی (1396ـ 1356خ )
ریاضی دان ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد
سال 2014 بخاطر کار بر دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه ای آنها برنده مدل فیلدز است
برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در سالهای 1994 هنگ گنگ و سال 1995 کاناد
ژاله کاظمی آزاد بانوی دوبله ایران ( 1383ـ 1322 خ .)
معتبرترین زن گوینده فیلم ، علاوه بر گویندگی در زمینه مدیریت دوبلاژ هم فعالیت داشت
بعد از انقلاب وی نقاشی هم یکرد سال 1362 اولین نمایشگاه آثارش را برگزار کرد
مولود عاطفی یزدی قصه گوی مهربان
گوینده برنامه های رادیو ایران و نخستین بانوی قصه گوی کودکان و نوجوانان
شاهکار اصلی خانم عاطفی قصه گفتن برای بچه ها بود
بعد از انقلاب از ایران رفت و براثر بیماری سال 1381 خ. درگذشت
پرستو فروهر ( 1341 خ )
هنرمند ، و برترین هنرش دادخواهی قتل پدر و مادرش است
آثار هنری ایشان در ایران ، آلمان ، امریکا ، ترکیه ، انگلیس نمایش داده شده است آثارش عموما بازتاب نقادانه ایست از بستر سیاسی ایران و همچنین پیچیدگی های سنت و فرهنگ و آثار این پیچیدگی ها بر هویت فردی
سمیمن غانم ( 1323 خ. )
خواننده ایرانی
قسمت دوازدهم
شکوه ریاضی مهمترین معلم نقاشی مدرن ایران ( 1341ـ 1300 خ.)
از پیشگامان هنر ونقاشی مدرن درایران و یکی از بهترین مدرسان هنرستان عالی تزیینی و منتقدان سنتی نقاشی بود
یکی از بهترین کارهای به جا مانده از وی ، پرتره صادق هدایت است
اولین زن درنقاشی مدرن ایران که نقشی چون نقش کمال الملک را برای نقاشان سنت گرا داشت
فاطمه قاضی ها
فارغ التحصیل کتابداری نسخ خطی و آثار کمیاب از دانشگاه تهران
یکی از تاریخ نویسان مطرح ایران که کتب بسیاری در باره عصر قاجار دارد
وی وارد حوزه ای شده است که در یکصد سال در اختیار مردان بود و جز تک وتوکی مثل منصوره اتحادیه ، هما ناطق، پوری سلطانی کسی به آن راه نداشت
فهرست آثار این پژوهشگر خودش یک کتاب است آثاری که مطالعه آن برای همه مورخان ضروری است
ملکه برومند ( 1369ـ 1296 خ )
ملکه برومند حکمت شعار
از شاگردان ابوالحسن صا در ردیف و ترانه خوانی بود
طلیعه کامران
سنتور نواز قدیمی ایران از شاگردان استاد برجسته سنتور، حبیب سماعی بود
وفات 1395 خ.
لیلا اسفندیاری ( 1390 ـ 1349 خ.)
کوهنورد ایرانی
قسمت سیزدهم
منیر وکیلی و آوازهای فولکلور ( 1361ـ 1301 خ.)
خواننده اپرا ، سال 1951 میلادی در یک مسابقه آوازهای فولکلور در برلن جایزه اول را گرفت
با گشایش تالار رودکی در 1346 خ فعالیت وی نیز همانند همتایانش در قالب گروه اپرای تهران شکل حرفه ای تر بخود گرفت و دراپراهای متعددی ایفای نقش کرد
به موسیقی محلی نیز علاقه داشت و درهمین راستا در سال 1346 خ .هشت ترانه محلی متعلق به نواحی مختلف ایران را در پاریس به روی صفحه و ضبط نمود که درقالب مجموعه آوازهای جهان منتشر شده و جایزه اول شارل کروس را درهمان زمان دریافت کرد
1359 به پاریس مهاجرت کرد
عاطفه گرگین
روزنامه نگار، شاعر ، نویسنده معاصر ایرانی ، همسر خسرو گلسرخی
نوشتن را با نشریات و روزنامه ها از سال 1347 خ . شروع کرد
اولین نشریه مستقل خود را بنام کتاب نمونه انتشار داد و سپس کتاب پویا
در 23 سالگی اولین کتاب خود جنگ سحر را منتشر نمود
در پیامد دستگیری همسرش به زندان افتاد
سال 1362 خ. به ناچار ایران را ترک کرد
نشریه فصلی در گلسرخ در اوایل انقلاب درایران منتشر نمود که در سال 60 تعطیل اش کردند
درسال 1364 خ. دوره دوم نشریه را در فرانسه نشر داد
وی اولین زنی بود که در ایران درسن 22 سالگی نشریات فرهنگی را بطور مخفی سردبیری و منتشر میکرد
لیلی متین دفتری و عالم پرالتهاب بیرون
از پیشگامان نقاشی زنان ایران و از بنیانگذاران سبک نقاشی مینی مالیستی یا ساده گرایانه در ایران بود
وی دختر احمد متین دفتری و نوه دکتر محمد مصدق در خانواده ای با ریشه عمیق سیاسی بزرگ شده بود اما همیشه فضای درونی وخلوت خویش را بر عالم پرالتهاب بیرون ترجیح میداد
سال 1386 خ در سن 70 سالگی در پاریس درگذشت
مینو جوان ( 1314ـ خ )
وی اجراهای خود را در دهه 50 خ . در رادیو ایران ارائه کرده است که مشتمل بر ترانه های محلی بود
قسمت چهاردهم
تاج السلطنه و خاطراتش
وی دختر ناصرالدین شاه قاجار و از مدافعان انقلاب مشروطه و عضو انجمن حریت نسوان بود کتاب و خاطراتش وسعت اطلاعات وی را نشان میدهد و منبع تاریخی با اهمیتی است وی انتقادهای جدی به وضعیت حکومت و سلطنت برادرش مظفرالدین شاه قاجار داشت و از مشروطیت ، حقوق زنان ، آزادی ، برابری و قانون دفاع کرده است
کتاب دیگر وی شاهزاده خانم ایرانی
بتول رضائی “پروانه ” ( 1312ـ 1289 خ.)
با نام مستعار موچول به معنی ماه نوازنده سه تار و خواننده موسیقی دستگاهی ایران
نخستین کسی که صدای ساز سه تار را ضبط و همزمان با آن نیز آواز خوانده است
ده ـ یازده صفحه موسیقی از او به یادگار مانده است
سیمین بهبهانی ( 1393ـ 1306 خ.)
سیمین بهبهانی خلیلی نویسنده ، شاعر ، غزلسرای معاصر و از اعضای کانون نویسندگان ایران
بیش از 600 غزل سرود که در بیست کتاب منتشر شده است
اشعاروی موضوعاتی همچون عشق به میهن ، زلزله ، انقلاب، جنگ ، فقر، تن فروشی ، آزادی بیان ، حقوق برابری زنان
فرزانه تاییدی ( 1399ـ 1324خ.)
هنرپیشه سینما و تئاتر که در فیلم های زیادی بازی کرده است
وی از جمله هنرمندانی است که بعد از انقلاب مرتجعین مانع ادامه کارش شدند و وی بناچار میهن را ترک کرد
قسمت پانزدهم
بی بی خانم استرآبادی
از نویسندگان دوره مشروطه و در روزنامه های حبل المتین ، تمدن و نشریه مجلس مقاله می نوشت بیشتر نوشته هایش در دفاع از آموزش دختران است
شهرت وی بخاطر نوشتن کتاب معایب الرجال ” عیب های مردان ” است که به طنز ود ر پاسخ به کتابی بنام تادیب النسوان نوشته شده است
بی بی خانم را نخستین زن طنزنویس ایران می دانند
تاسیس اولین مدرسه دوشیزگان در سال 1285 خ . همزمان با انقلاب مشروطه توسط وی
فروغ فرخزاد ( 1345ـ 1313 خ.)
شاعر نامدار معاصر ایران ، انتشار پنج دفتر شعر
سیما مافیها
خواننده موسیقی سنتی ایران از نخستین کسانی که ترانه معروف امشب شب مهتابه اثر علی اکبر شیدا را به زیبایی خواند از وی تنها یک آلبوم با عنوان تصنیف های عارف و شیدا با تنظیم اسماعیل واثقی منتشر شده است
از نخستین خوانندگان بود که در تلویزیون به اجرای برنامه پرداخت
تا سال 1353 بیش از 25 ترانه اجرا کرد
بعد از انقلاب کار هنری را رها کرد
ملک تاج محمدی ملکه خانم ( 1398ـ 1301 خ .)
قسمت شانزدهم
فاطمه واعظی ” پریسا ” ( 1328 خ .)
خواننده ردیف دان و استاد هنر آواز ایرانی
رزیتا شرف جهان
مجسمه ساز و نقاش ویکی از پیشکسوتان گالری دار درایران است وی تاثیر بسزایی در کشف برخی هنرمندان دهه 80 داشته است
وی از نقاشان پیشرو و جسور درهنر معاصر ایران است دغدغه های برابری و آزادی او را به سوی هنر کشاند و هنوز از ایده هایش دفاع میکند و آنرا در آثارش بنمایش می گذارد دغدغه زن و موضوع آن درآثار وی پیداست
افتخار خانم
اولین خواننده زن ایرانی که صفحه ای از او ضبط شده است
ملوک ضرابی
ملوک ضرابی فرش فروش کاشانی خواننده موسیقی سنتی که از 13 سالگی فعالیتهای هنری خود را آغاز کرد
در سال 1378 در 107 سالگی درگذشت
لیلی امیرارجمند ” لیلی جهان آرا” ( 1317 خ. )
از مدیران آموزشی ایران در رژیم پیشین و از بنیانگذاران کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
از دوستان صمیمی فرح پهلوی و مشاغل مهم و متعددی داشت همانند رئیس کتابخانه دانشگاه ملی ، استادیاری کتابداری دانشگاه تهران و…
عضو شورای آموزش کشور
درسال 1344 خ. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ابتکار وی بصورت یک کتابخانه کودک پایه گذاری شد و سپس در مدت زمان کوتاهی توانست به نهاد فرهنگی و هنری تاثیرگذاری برای گسترش ادبیات و هنر کودکان و نوجوانان ایرانی تبدیل شود
بتول عباسی ” روح انگیز” ( 1363ـ 1283 خ.)
خواننده موسیقی سنتی ایران که کارش از 1307 آغاز کرد
از اولین خوانندگان است که درقطعات دو صدایی آواز شرکت کرد و همچنین از اولین خوانندگانی محسوب می شود که قطعه های برای کودکان خوانده است
هایده چنگیزیان ” بالرین پرآوازه ایران ”
از اولین زنان رقصنده باله درایران
دنیا فنی زاده ( 1395ـ 1346 خ.)
عروسک گردان و حدود دو دهه عروسک گردان کلاه قرمزی شخصیت مورد علاقه کودکان ایرانی بود
قسمت هفدم
فریده لاشایی (1323 خ. )
زندانی سیاسی زمان شاه ، نقاش ، نویسنده و مترجم
مهمترین کتابش شال بامو
نقاشی های وی را میتوان نمونه ای از حضور هنرگذشته درهنر معاصر بشمار آورد
سیمین شفیقی ( 1351ـ 1322 خ.)
کاپیتان ملی بستکبال زنان ایران بود
1349 قهرمان همه باشگاه های تهران
پروین اعتصامی رخشنده اعتصامی ( 1320 ـ 1285 خ.)
تنها اثر منتشر شده از وی دیوان اشعار اوست که دارای 606 شعر شامل سروده های در قالب مثنوی ، قطعه و قصیده است
وی بخاطر سبک شعری مناظره در سروده هایش معروف است
مضامین و معنای اشعار او حاکی از ذوق فراوانش به آموختن ، مخالفت با ستمگران و همدردی با محرومان است
شعری هم بنام زن در ایران دارد که دراین شعر به تیره روزی زنان و وضعیت بد آنان در جامعه مانند منع آنان از سواد آموزی پرداخته است وی همچنین زن را اسیر نادانی و پریشانی جامعه میداند
ملوک آغوز ( 1386ـ 1313 خ.)
خواننده ایرانی در سبک کوچه بازاری
دهه 40 خ . همراه با مهوش و شهپر یکی از سه خواننده عامه پسند و پرطرفدار ایران بود
وی لقب بلبل شرق داشت
دربسیاری از فیلم ها هم بازی کرده است هم در تبلیغ های تلویزیونی حضور فعال داشت
ستاره فرمانفرمایان ( 1391ـ 1299خ.)
وی به مادر مددکار اجتماعی مشهور است
اولین دانشجوی ایرانی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی که لیسانس جامعه شناسی گرفت
تاسیس مدرسه عالی مددکار اجتماعی تهران در سال 1337
بعنوان یکی از زنان پیشرو در علم مددکار درلیست زنان تاثیرگذار درتاریخ امریکا قرار دارد
نتیجه تلاش های وی تصویب لایحه ملی تنظیم خانواده
تاسیس مراکز رفاه در محله های فقیرنشین و حاشیه نشین تهران
اولین کسی که سیستم آموزشی در مهدکودک های ایران را بر اساس اصول تربیتی مدرن تغییر و تحول داد
پروانه بهار
دختر ملک الشعرای بهار
سالها در نهضت آزادی زنان و مبارزه علیه نژادپرستی بر ضد سیاهپوستان در امریکا مبارزه کرد همچنین علیه جنگ ناعادلانه امریکا در ویتنام
کتاب خاطرات وی با عنوان مرغ سحر پرده از ستم بزرگی که در دوران رضا شاه به فرهنگ ورزان و دانشورانی همچون ملک الشعرای بهار رفت برمیدارد
گوهر عشقی
مادر ستار بهشتی وبلاگ نویس ایرانی است که درسال 91 جان سپرد
وی پس از مرگ فرزندش کوشش بسیار نمود تا قاتلان او را به محاکمه بکشاند و مرگ پسرش را به موضوعی رسانه ای تبدیل نمود
سیمین قدیری ( 1324 خ
خواننده ایرانی که شهرت بخاطر اجرای زیبای ترانه های کودکانه با صدا ولحنی سحرآمیز است
قسمت هیجدهم
نیلوفر بیضائی ( 1345 خ. )
نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر
وی 1985 میلادی در آلمان و در تبعید بسر میبرد آثار نمایشی ایشان حاوی موضوعاتی چون زن و زنانگی محصور شده ، فردیت گمشده در جامعه توده وار ، هویت جویی و بیگانگی و تبعید با نگاه یک منتقد اجتماعی است
جدا از کار تئاتر ، مقالاتی هم در حوزه مسائل زنان همچنین در مورد برشت هانریک هینن ، میرزا فتحعلی آخوندزاده ، صادق هدایت ، فروغ فرخزاد ، نادر نادرپور، غلامحسین ساعدی نوشته است
اشرف الملوک فخرالدوله ( 1334ـ 1261 خ )
دختر مظفرالدین شاه ، مادر دکتر علی امینی و دخترخاله دکتر مصدق
اشرف الملوک واسط بین رضا شاه و خاندان قاجار بود ایشان با آرام نگه داشتن ایل قاجار تلاش کرد تا از وقوع خونریزیها جلوگیری کند و جلوگیری نمود
بنیانگذار نخستین موسسه تاکسیرانی در تهران
ساخت مسجد فخرالدوله سال 1328 خ.
رضا شاه درباره ایشان گفته است قاجاریه یک مرد ونیم داشت مردش فخرالدوله و نیم مردش آقامحمد خان بود
معصومه عزیزی بروجردی ” مهوش” ( 1339ـ 1299 خ.)
خواننده زن ایران در سبک موسیقی کوچه بازاری در دهه 30 خورشیدی
بعد از درگذشت وی معلوم شد که وی بخش اعظم درآمد خویش را به امور خیریه اختصاص داده بود
سیمین دانشور ( 1390ـ 1300 خ )
نویسنده و مترجم و نخستین زن ایرانی که بصورت حرفه ای در زبان فارسی داستان نوشت
مهمترین اثرش رمان سووشون یعنی سوگ سیاوش که نثری ساده دارد به هفده زبان ترجمه شده است و از پرفروش ترین آثار ادبیات داستانی در ایران بشمار میرود
پری زنگنه ( 1318 خ )
پریرخ شاه یلانی خواننده اپرا در سبک اپرا
شیرین عبادی ( 1326 خ. )
نخستین قاضی زن در ایران
برنده جایزه صلح نوبل 2003 م . به دلیل تلاش وی برای ترویج مردم سالاری و رعایت حقوق بشر درایران بویژه در مورد حقوق زنان و کودکان
وی دفاع بسیاری از پرونده های مخالفان سیاسی و چهره های سرشناس فرهنگی و مطبوعاتی را در ایران بعهده داشت
سال 81 خ . در تدوین پیش نویس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان که بعدا بتصویب مجلس رسید همکاری داشت
سال 85 خ . یکی از حامیان اولیه و مشاورین کمپین بدون امضا علیه حجاب اجباری درایران بود
نگار حاج سید جوادی
قسمت نوزدهم
پروین نوری وند ، پروین زهرائی منفرد ( 1317 خ )
از بهترین خوانندگان موسیقی ایران
حدود 300 ترانه و آواز در دهه 30 و 40
از جمله آثار زیبای پروین غوغای ستارگان ساخته همایون خرم
هما ناطق ( 1394ـ 1313 خ )
پژوهشگر و استاد دانشگاه در رشته تاریخ
از چهره های مبارز روشنفکری در دهه پیش از انقلاب و از امضا کنندگان نخستین بیانیه کانون نویسندگان ایران درسال 47 هستند
تحقیقاتی در زمینه تاریخ مشروطیت و دوران قاجار انجام داده است
مادرش نصرت رفیعی فرزند پنجم میرزا تقی خان امیرکبیر
ترجمه چهره استعمار زده و چهره استعمارگر اثر آلبرممی
آثار : مجموعه مقالات تاریخی ، ترجمه ها ، کتاب ها
وی بهمراه سیمین دانشور تنها زنانی هستند که 11 آبان سال 56 بیانیه معروف به 58 نفر را در آستانه سفر شاه به امریکا امضا کردند
شهپر امیر ابراهیمی ( 1386ـ 1318 خ )
خواننده قدیمی و مردمی رادیو ایران ، بازیگر پرطرفدار تئاترهای خیابان لاله زار و سینمای ایران در دهه 40 خورشیدی
مهناز افخمی ” مهناز ابراهیمی |” ( 1319 خ )
دومین زن درایران با عنوان وزیر مشاور در امور زنان درسال 1355خ .
مولف کتابها ومقالات متعددی درزمینه حقوق زنان
شهربانو منصوریان ( 1364 خ . )
ووشوکار اهل ایران ، کسب پنج مدال طلا در مسابقات ووشوی بهرمان جهانی درسال 2019 میلادی
نسرین ستوده ( 1343 خ . )
حقوق دان ، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر، عضو کانون مدافعان حقوق بشر، کمپین یک میلیون امضا برای تغییر قوانین تبعیض آمیز علیه زنان و انجمن حمایت ازحقوق کودکان بوده و وکالت پرونده های بسیاری از فعالان حقوق بشر را هم برعهده داشت
از 13 شهریور سال 1389 خ . طی دوره های به اتهام اقدام علیه امنیت ملی در زندان بسر می برد
قسمت بیستم
ماه شرف خانم مستوره کردستانی ( 1227ـ 1184 خ .)
وقایع نگار و شاعر کرد ایرانی
خورشید بانو ناتوان ( 1276ـ 1211 خ.)
شاعر غزل گوی آذربایجانی که علاوه بر زبان ترکی به فارسی هم شعر سروده است
فخری راستکار
از فهرست نگاران بلند پایه ایران
گوگوش ” فائقه آتشین ” ( 1329 خ. )
خواننده و هنرپیشه
معصومه بی بی ، گرگین پور
از بانوان نامدار ایل قشقائی
پری ثمر( 1316 خ .) خواننده اپرا
نرگس محمدی
روزنامه نگار ، فعال حقوق بشر ، از زندانیان سیاسی ایران
سال 2009 م . برنده جایزه بین المللی بنیاد الکساندر لانگر
قسمت بیست و یکم
گل اندام طاهرخانی ” سوسن ” (1383ـ 1319 خ .) خواننده ایرانی
مینا اسدی (1322 خ . )
شاعر، روزنامه نگار ،نمایشنامه نویس و ترانه سرای ایرانی مقیم سوئد
زهره زرشناس ( 1330 خ . )
زبان شناس و باستان شناس ایرانی
سردبیر نشریه زبان شناخت
شبنم رعایای اردکانی
دومین زن در تاریخ فیزیک ؛ برنده جایزه مکانیک سیالات آندریاس اکروس
مادام پری آقابابوف ، ساتنیک آقابا بیان ( 1358ـ 1279 خ )
خواننده اپرا، بازیگر تئاتر و سینما و نمایشنامه نویس ایرانی ارمنی تبار
مرضیه ” خدیجه اشرف السادات مرتضائی ” ( 1389 ـ 1303 خ .)
خواننده محبوب ایرانی
by Nadimpour Suraia | جولای 25, 2022 | جنبش زنان ایران
تاج السلطنه و خاطراتش
تاج السلطنه دختر ناصرالدین شاه قاجار بود وی از مدافعان انقلاب مشروطه و عضوانجمن حریت نسوان بود و یادمان هایش خاطرات تاج السلطنه که وسعت اطلاعات او را نشان میدهد منبع تاریخی با اهمیتی است تاج السلطنه ازمشروطیت ،حقوق زنان ، آزادی ، برابری و قانون دفاع کرده و انتقادهای جدی به وضعیت حکومت و سلطنت برادرش مظفرالدین شاه قاجار داشت و بسیاری از مشکلات کشور را حاصل عدم کفایت شاهان قاجار همچون او میدانست .
این حرف ها الان گفتن و شنیدنش آسان است درآن زمان وی از حقوق زنان ، برابری و قانون دفاع میکرد و از مشروطیت . تاج السلطنه با شاعران آزادیخواهی همچون میرزاده عشقی ارتباط داشت و عارف قزوینی در ابیاتی تاج السلطنه را ستوده است .
تاج السلطنه از هفت سالگی به مکتب رفت زبان فارسی را خوب میدانست همچنین عربی و فرانسه را . وی به مطالعه آثار ویکتور هوگو ، ژان ژاک روسو و بیسمارک علاقه داشت و در نوشته هایش از آنها الهام گرفته است به غیر از کتاب خاطرات تاج السلطنه که به شکل نسخه خطی بوده ودر مدت اندکی پس ازنگارش آن نسخه برداری و در سطح جامعه پراکنده شده کتاب دیگری از او نیز با عنوان سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی بعدها منتشر شد البته این کتاب سال 1306 به شکل پاورقی در روزنامه کوشش نشر یافته بود .
کتاب خاطرات تاج السلطنه ارزش تاریخ شناختی زیادی دارد چرا ؟ چون اطلاعات روشن و صحیحی درباره پنج سال آخر سلطنت ناصرالدین شاه و دربار ناصری و مظفری دارد ودرباره رویدادهای مهمی مثل واقعه رژِی (همانکه به اسم تحریم تنباکو می شناسیم ) ،قتل ناصرالدین شاه ، غارت خزانه پس از او، سلطنت برادرش مظفرالدین شاه ، نقش سید جمال الدین اسدآبادی ، و امین السلطان در این کتاب نوشته شده است .
از کتاب اخیر یعنی شاهزاده خانم ایرانی دو نسخه خطی دردست است من یکی از آنها را بخش های را دیدم اما قسمت های اصلی کتاب تا الان که با شما صحبت میکنم پیدا نشده است .
تاج السلطنه یکی از دقیق ترین توصیفات را درباره حکومت مظفرالدین شاه دارد که جالب است میگوید : صدراعظمی و وزارت در دوره سلطنت برادر عزیز من خیلی شبیه تعزیه شده بود که دقیقه به دقیقه تعزیه خوان ها می رفتند لباس عوض میکردند و برمی گشتند این برادر عزیز به حرف یک بچه دو ساله یک صدراعظمی را فورا معزول و به حرف یک مقلدی یک وزیر را سرنگون میکرد .
تاج السلطنه همچنین درباره مشروطه می گوید: معنی مشروطیت چیست ؟ خیلی ساده است عمل کردن به شرایط آزادی و ترقی یک ملت بدون غرض وخیانت . تکلیف هر ملت ترقی خواهی استرداد حقوق اوست حقوق خود را به چه قسم میتواند مسترد بدارد و به آن برسد وقتی که یک مملکت مشروطه باشد و تحت یک رگلمان صحیح از قانون وقاعده درست و مترقی پیروی کند از قانون ، قانون در چه موقعی اجرا میشود وقتی استبداد برچیده شود .
بتول رضائی” پروانه ” موچول چون ماه
بتول رضائی پروانه با نام مستعار موچول به معنی چون ماه نوازنده سه تار و خواننده موسیقی دستگاهی ایران بود او سال 1289 خورشیدی بدنیا آمد و 1312 درگذشت . پروانه موچول نخستین کسی است که صدای ساز سه تار را ضبط کرد و نخستین کسی است که همزمان با آن نیز آواز خوانده است . ایشان مادر دیگر خواننده ایرانی خاطره پروانه بود . بتول رضائی در تهران بدنیا آمد ولی اجداش از قشقائی های شیراز بودند این طور که گفته میشود در دربار قاجار نزد اکرام الدوله آواز فرا گرفت و مدتی هم شاگرد رضاقلی خان نوروزی بود وی در زمستان 1306 ده ، یازده صفحه ضبط کرد که در دومین اثراش در گوشه های زابل و منصوری صدای سه تار و آوازش را ضبط نمود . همسر او خیاط بود وبه سل مبتلا گشت پروانه نیز بر اثر سل درگذشت ودر گورستان ابن بابویه درجنوب تهران دفن شده است . پروانه خواننده معروف سالهای نخستین قرن گذشته بود که علاوه بر صدای خوش اندوهگینی که داشت صدای حزینی که داشت با نواختن نیز بیگانه نبود ویلون را هم از حسین خان اسماعیل زاده آموخت ولی سه تار را ادامه داد . وی پس از آشنائی با حبیب سماعی استاد سنتور با چم و خم این ساز نیز آشنا شده بود خانم موچول یکی از قدیمی ترین خوانندگان زن موسیقی دستگاهی است که صفحاتی از صدای او موجود است .
برخی از این ضبط ها برای تاریخ موسیقی ایرانی اینطور که اهل موسیقی تعریف میکنند اهمیت بی نظیری دارند ساسان سپنتا در وصف نوازندگی او گفته است : پروانه سه تار را به شیرینی و به زیبایی می نواخت وی عاشق شعر و موسیقی بود و اشعار سعدی را ترجیح میداد ودریک کتاب سعدی که در دسترس اش بود به خط خودش بالای بعضی از غزلیات دستگاه یا آواز مناسب آن را یادداشت میکرد صفحه های که ازاو ضبط شده مربوط به دورانی از زندگی اوست که مسلول بود بیشترآثارش که در صفحه گرامافون ضبط شده همراه با سنتورحبیب سماعی است .
وضع زندگی خانم پروانه موچول ، مرگ جانگذار او درسنین جوانی و کیفیت صوت غم انگیز و موثر این خواننده باعث شهرت و محبوبیت او شده بود چرا که سالها مردم گوش میکردند بخصوص صفحه شور و گریه لیلی . این دوصفحه ممتاز تر و طرف توجه دوستداران موسیقی قرار گرفت .
گریه لیلی یک مقامی از موسیقی است که به این سبک خیلی ها خواندند ازجمله محمدرضا شجریان . از پروانه چند صفحه نیزبه همراهی سه تار خود او و نی مهدی نوایی و تار قوام ضبط شده است. ازده و یازده صفحه موسیقی که از او به یادگار مانده است پنج صفحه اش همراه با سنتور حبیب سماعی است این صفحات عبارتنداز :
گریه لیلی ، ضربی شهناز با سنتور حبیب سماعی با این شعر :
شبی مجنون به لیلی گفت که ای محبوب بی همتا ترا عاشق شود پیدا ولی مجنون نخواهد شد ، تصنیف بیات اصفهان رباعی افشار با سنتور حبیب سماعی با این شعر:
آب حیات من است خاکسترکوی دوست گردو جهان خرمی است ما و غم روی دوست
ولوله درشهر نیست جز شکن زلف یار فتنه در آفاق نیست جز خم ابروی دوست
تصنیف افشار صبح شد باز با تار قوام ، این تصنیف خیلی زیباست .
صبح شد باز وای بر من ودل طی نشد راز وای برمن ودل
آواز شور با سنتور حبیب سماعی ، خرابتر زدل من غم تو جایی نیافت
همچنین تصنیف ابوعطا ، هرکسی را هوسی در سر وکاری درپیش
شهرت پروانه تا بدان خط بود که شاعران و نویسندگان او را می ستودند غم نامه ملک الشعرای بهار در سوگ پروانه تصنیفی است در دستگاه شور که شعرآن این چنین است :
پروانه ای موجود ظریف
پروانه ای مخلوق شریف
مردی تو ای پروانه ومرد هنرموسیقی
مشیرهمایون شهردار درباره پروانه گفته است : او صدای بسیار زیبایی داشت
شهریار نام پروانه را در چند اشعار بکاربرده است :
پروانه به حال تو دل شمع بسوزد تنها نه دل شمع دل جمع بسوزد
بعد تو دگر پرده سازاست دریده بعد از تو دگر قامت چنگ است خمیده
او تنی رنجور و آوازی حزین اما خوش داشت صدایش تا اعماق روح نفوذ می کرد .
سیمین بهبهانی و کولی اش
زنده یاد سیمین بهبهانی خلیلی 28 تیر 1306 بدنیا آمد 28 مرداد سال 93 درگذشت او نویسنده ، شاعر، غزلسرای معاصر و از اعضای کانون نویسندگان ایران بود .
سیمین بهبهانی در طول زندگیش بیش از ششصد غزل سرود که در بیست کتاب منتشر شده است اشعار او موضوعاتی همچون عشق به میهن ، زلزله ، انقلاب ، جنگ ، فقر، تن فروشی ، آزادی بیان و حقوق برابر برای زنان را در برمیگیرد . ایشان به خاطر سرودن غزل های فارسی در وزن های بی سابقه به نیمای غزل معروف است .
سیمین خانم فرزند عباس خلیلی بود شاعر ونویسنده و مدیر روزنامه اقدام که به دو زبان عربی وفارسی شعر می گفت و بیش ازهزار بیت از ابیات شاهنامه فردوسی را به عربی ترجمه کرده بود . مادر او فخر عظمی ارغوان که پیشتر از ایشان گفتم از زنان پیشرو و از شاعران موفق زمان خود بود و در انجمن نسوان وطن خواه عضویت داشت و مدتی هم سردبیر روزنامه آینده ایران بود. سیمین به واسطه مادر فرهیخته اش از دوران کودکی با کسانی چون نیما یوشیج، ملک الشعرای بهار، سعید نفیسی ، و پروین اعتصامی در تماس بوده است . سیمین خانم در جوانی مثل خیلی های دیگر چنان که فشن آن روزگار بود مدتی عضو سازمان جوانان حزب توده شد بعدها نیز در تاسیس کانون نویسندگان ایران حضور جدی داشت او تا پایان عدالت خواه باقی ماند و تا آنجا که می توانست جانب مردم را گرفت . به صراحت می گفت من با مرگ مخالفم ، با کشتارمخالفم ، با زندانی کردن مخالفم من برق ام برق که بعد درخشیدن از من سکوت نمی زیبد من سکوت نمی کنم .
سیمین بهبهانی سراینده شعر معروف دوباره می سازمت وطنم است .
دوباره می سازمت وطنم اگر با خشت جان خویش
ستون به سقف تو میزنم اگرچه با استخوان خویش
سیمین بهبهانی پیش از انقلاب برای رادیو ترانه هم می سرود و خوانندگانی چون شجریان ، الهه ، گلپایگانی ، داریوش، ایرج ،عارف، سپیده ، کوروس سرهنگ زاده ، رامش ، عهدیه ، سیما بینا ، پوران ، دلکش و مرضیه سروده های وی را خواندند . ایشان مدتی هم عضو شورای موسیقی رادیو تلویزیون ملی ایران بود .
چیزی که سیمین بهبهانی ازآن بسیار ناراحت بود و بارها ناراحتی خودش را ابراز کرد اشعار جعلی بود که به ایشان نسبت میدادند ازجمله آن شعری که با عنوان به تو چه اینگونه آغاز شده بود :
من اگر کافر و بی دین و خرابم به تو چه
من اگر مست می و شرب و شرابم به تو چه
شاعراین شعر آبتین پوریا نام دارد و سیمین بسیار ناراحت بود که به او نسبت دادند شعر معروفی دیگر با عنوان هرگز نخواب کوروش که داد وقال او را درآورد و بعدها مشخص شد که شاعر واقعی آن فردی بنام سورنا است این شعر در مستند جشن های دوهزار و پانصد ساله شبکه من و تو به سیمین نسبت داده شده بود که او بسیار ناراحت شد و رنجید . همچنین برخی از اشعار شاعر ارجمند هادی خرسندی مثل شعر معروف قلم چرخید و فرمان را گرفتند به اشتباه بنام سیمین بهبهانی دست به دست شده است که باز سیمین خانم این را نمی پسندید .
ایشان با انتشار دست خطی ضمن ابراز نگرانی از انتشار اشعار نادرست به نام خودش خواهش کرد بلکه التماس کرد که لطفا با نشر چنین اشتباهاتی مرا بیش از این نرنجانید وی همچنین گفت که اغلب اشعارش بدون امضا قابل تشخیص هستند شعر دیگری با آغاز : ما امت بیچاره در بند نمازیم هم به ایشان نسبت داده شده است که سروده او نیست و او خیلی از این جعلیات ناراحت بود . اشعار دیگری هم هست که به اشتباه به سیمین بهبهانی نسبت داده شده است شماری از آثار آن شاعر ارجمند تا آن جای که من میدانم این ها هستند :
سه تار شکسته ، جای پا ، چلچراغ ؛ مرمر، رستاخیز ، خطی ز سرعت و از آتش ، دشت ارژن ، درباره هنر وادبیات ، کولی و نامه و عشق ، عاشق تر ازهمیشه بخوان ، ترجمه کتابی از پیر دوبوادفرعنوان شاعران امروز فرانسه .
سیمین بهبهانی وقتی در اشعارش به کولی اشاره میکند کولی که البته یک زن است کولی درادبیات همیشه مونث بوده است اما کولی که سیمین بهبهانی به آن اشاره میکند متفاوت است کولی های دیگر از زاویه دید تاریخ مذکر دیده شدند و خصلت های مورد پسند مرد را نمایندگی می کنند مثل لوندی ، نشاط ، زرنگی ، فرزی ، بی قیدی یعنی نگرش آرمانی شده مذکر ، اما روی دیگر سکه که ستمدیده گی اوست اشاره نمیشد کولی مورد اشاره سیمین بهبهانی این وجه را برجسته میکند در واقع او این سکه را برگردانده و روی دیگر آن را به نمایش گذاشته است مثل چی ؟ آوارگی ، اجبار، زور شنیدن ، اسارت ، جدایی ، بی هویتی ، ریشه نداشتن در هیچ جا ، قید وبند ، ناامنی ، تنهایی، غربت ، او به مثابه یک زن ، یک زن شجاع به کولی نگاه کرده است درواقع یک بازنگری است . مساله و مشکل را در کولی نشان می دهد کولی که سیمین بهبهانی مطرح میکند یک آزاده است مثل رند حافظ اما ستمدیده هم هست
رفت آن سوار کولی با خود ترا نبرده شب مانده است وبا شب تاریکی فشرده
کولی کنار آتش رقص شبانه ات کو ؟ شادی چرا رمیده؟ آتش چرا فسرده ؟
فرزانه تاییدی زندگی اش تئاتر بود و تئاتر زندگی اش
زنده یاد فرزانه تاییدی در سال 1324 درتهران بدنیا آمد و فروردین 1399 در لندن درگذشت هنرپیشه سینما و تئاتر ایران بود وی درفیلم های زیادی از جمله فریادی زیر آب ، سفر سنگ و خاک ، مجموعه تلویزیونی طلاق ساخته مسعود اسدالهی ایفای نقش کرد .
آن هنرمند ارجمند به آن دسته از هنرمندانی تعلق داشت که بعد از انقلاب مرتجعین مانع از ادامه کارشان شدند مصیبت ها دیدند و به ناچار میهن دلبندشان را ترک کردند ورفتند .
فرزانه تاییدی آن هنرمند ارجمند در غربت هم به ارزشها و اصول اخلاقی خود وفادار ماند وقتی ادامه کار هنری اش را ناممکن دید کناره گرفت ودر سکون و سکوتی سرشار از ناگفته ها دشواری تنهایی را برگزید .
فرزانه از کودکی عاشق رقص باله بود و مدتی هم به کلاس باله رفت گرچه بعدها تئاتر به علاقه حقیقی او به هنر تبدیل شد ایشان با شرکت در نمایش نخستین تلویزیونی در سال 1341 کار در تئاتر در اداره هنرهای دراماتیک آغاز کرد پس از یکسال و اندی با پرویز کاردان هنرپیشه وکارگردان تئاتر ازدواج کرد و حاصل این ازدواج کوتاه مدت پسرش کیوان بود در طول پنج سال ونیم فعالیتش درباره هنرهای دراماتیک تهران او در بیش از سی نمایشنامه تلویزیونی و صحنه ای شرکت داشت . فرزانه تاییدی درسال 1346 با پدرش به امریکا رفت در مدت اقامت پنج ساله در امریکا با شرکت در کلاسهای شبانه کالج های معتبر کالیفرنیا که به کارگاه تئاتر معروف است آموزش دید او دراین مدت دوره کوتاه آموزشی چند ساله درپیرامون تاریخ غرب و بازیگری در صحنه را هم آموخت درزمان اقامتش در ایالت کالیفرنیا با کارگردانی بنام حسین رجائیان آشنا شد و ایشان فرزانه را برای نقش اول فیلم خود به ایران دعوت کرد .
فرزانه تاییدی دراوایل سال 1972 با بازگشت به ایران با ادامه کارش در تتاتر، کار در سینمای ایران را هم شروع نمود ایشان با بهروز به نژاد در بیشتر از کارهای تلویزیونی و سینمایی بعنوان زوج هنری فعال بود واین همراهی ادامه داشت تا پایان . او در این مدت فیلم فریاد زیر آب را ساخت وی بمدت 7 سال و چند ماه در ایران زندگی کرد و تاسال 60 کار در تئاترهای لاله زار را ادامه داد و آخرین فیلم سینمایی اش میراث من جنون را بدون حجاب کار کرد که فیلم مذکور در اکران عمومی با استقبال تماشاگران روبرو شد اما به تعطیلات مذهبی خورد و به این بهانه از اکران برداشتند.
فرزانه تاییدی یکی از بازیگران فیلم بدون دخترم هرگز هم بود که نقش خانم شهین را در فیلم را ایفا کرد این فیلم به نظر برخی صاحبنظران مانند راجرایبرت و کرین جیمز نمایشی یک سویه و مغرضانه درمورد ایرانیان دارد .
هنرمند ارجمند فرزانه تاییدی برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن شد درششمین جشنواره فیلم سپاس برای بازی درفیلم هشتمین روز هفته سال 1353 ، همچنین برنده جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن شد از ششمین جشنواره فیلم سپاس برای بازی در فیلم خاک .
او در یک گفتگو به خاطرات دردناکی اشاره می کند و اینکه ما خرد و درهم شکسته بودیم در گفتگویش به نبودن فضای باز سیاسی در زمان شاه و یک حزبی بودن مملکت ، نداشتن آزادی تفکر و بیان تفکر اشاره میکند و اینکه همین امر موجب شده بود که یک نوع بلاتکلیفی در هنرمندان بوجود بیاید و هیچگاه نتوانستیم ما یک تفکردسته جمعی داشته باشیم نبودن فضای باز سیاسی ما را ازهم هراسان کرده بود من به بخش ناچیزی از این گفتگو اشاره میکنم برخی قسمت ها چنان سخت وغم انگیز است که من درحین خواندن چند بار گریستم و آنها را در اینجا نیاوردم ایشان ادامه میدهد : باید روی فساد حاکم بر سینما انگشت گذاشت که در تقویت جو حاکم بعد از انقلاب بسیار تاثیر داشت در واقع هنر درمملکت ما دولتی بود آن زمان ،( پیش از انقلاب) ، مثل کشورهای اروپای نبود که دولت کمک کند ولی نهادهای هنری آزاد باشند وزارت فرهنگ و هنر ، کل تئاتر و موسیقی مملکت را دردست خود داشت و آقای مهرداد پهبد شوهر خواهر بزرگ شاه شمس پهلوی وزیر فرهنگ بود تلویزیون ملی هم که درست شد همین وضع را داشت آقای قطبی پسردایی شهبانو که کارهای مثبت زیادی هم البته انجام داد رئیس آن بود . مثلا سازمان گسترش سینمایی که رئیس اش شوهر اشرف پهلوی ، دکتر بوشهری بود و بودجه هنگفتی در اختیار داشت آنها فیلم های می ساختند که دست اندرکارهاش بر اساس روابط شخصی وداشتن ارتباط با این و آن انتخاب می شدند ما ، نوع ما وقتی سناریوی می دادیم که مثلا زندگی یک صاحب منصب ارتش بود سناریو را رد می کردند تنها فیلمی که درباره زندگی یک سرهنگ بازنشسته ساخته شد فیلمش را که ناصر تقوایی ساخت بنام آرامش در حضور دیگران که آن هم یک نگاه مبهم داشت به دلیل وجود همان سانسور ، وگرنه ناصر تقوایی فیلمسازی خوب و به کارش آگاه هست . نقش زن درسینما آن چنان جدی گرفته نمی شد آن زمان ،و کارگردانان سهم کوچکی برای زن قائل بودند به جز چند استثنا ، زن ها یا فاحشه بودند در فیلم ها یا رقاصه که جاهل محل او را به امامزاده می برد و آب توبه به سرش می ریزد . زن درجمع تصویر آبکی ، کمرنگ و غیر حقیقی داشت درواقع سینمای ایران درآن زمان پیش از انقلاب تصویر اهانت آمیزی از زن ارائه میداد بعد که انقلاب شد در اولین سال انقلاب سال 58 در اداره برنامه های تئاتر آقای علی نصیریان و آقای انتظامی که دو نفر از مهمترین افراد این اداره بودند دیگر دیده نشدند یکسال اصلا به اداره نیامدند همچینین هنرمندان معروف و محبوب نظیر فخری خوروش، جمیله شیخی ، مهین شهابی وامثال آنها . بعدها در وسط تمرین یک دفعه می دیدیم که روی تابلو اعلانات نوشتند تا دستور ثانوی مثلا تئاتر 25 شهریور توسط کمیته فلان در دست پاکسازی است . این های که قرائت میکنم بخش ناچیزی از آن گفتگوی بلند است .
تئاتر 25 شهریور متعلق به اداره برنامه های تئاتر بود وقتی آنجا را می گرفتند کار تمرین بکلی تعطیل میشد و چون سالنی برای تمرین نداشتیم تصمیم می گرفتیم به جای دیگر برویم مثلا به تئاتر شهر . بعد می گفتند باید منتظر اجازه بمانیم تئاترها همه در دست کمیته افتاده بود و بدین ترتیب کار عملا رها می شد بعد از مدتی که جای پیدا می کردیم می آمدند و می گفتند هرمتنی برای تمرین دارید اول باید از طرف کمیته پاکسازی تایید بشود حالا چه کسی قرار بود آن را بخواند و اینکه آیا صلاحیت و سوادش را داشت هیچکس نمی دانست به این طریق کار برای مدتی هم تعطیل می شد آخر سر هم به این نتیجه می رسیدیم که اصلا کاری نکنیم یعنی مجبور می شدیم و دستور این جور صادر می شد .
بعدها حقوق من قطع شد نمی گفتند چرا حقوق من قطع شده بعد از کلی مراجعه یکی به من گفت سر نماز ظهر اسمت را اعلام کردیم و گفتیم بیرونت کنند این وسط بین همکاران خود ما کاسه های داغتر از آش برای خوش خدمتی کارهای عجیبی میکردند یکی می رفت روی پشت بام تئاتر پارس نماز می خواند آن یکی ماموری با ضبط صوت می فرستاد تا اجراها را ضبط کند . در اداره برنامه های تئاتر کمتر کسی به فکر بغل دستی اش بود حکومتی ها که دنبال نوکر می گشتند میخواستند ببینند چه کسی صد درصد قبولشان می کند چه کسی حاضر است به آنها خدمت بکند چه کسی حاضر است خودش ، فکرش ، استعدادش ، هنرش را در اختیار آنها بگذارد در واقع ما از گذشته هیچ نوع تجربه و تدارکاتی نداشتیم در زمان شاه که حالا بتوانیم با هم حرف بزنیم و حرکتی انجام بدهیم هیچکس جراتش را نداشت مثلا آن دوران در رژیم پیشین می گفتند باید بروی کاخ سعد آباد برنامه اجرا کنی کسی جرات نداشت اعتراض کند و بگه خوب چرا خود ملکه تشریف نیاورند به تئاتر .یکبار که میرفتیم به کاخ سعد آباد تا در برابرملکه تئاتری اجرا کنیم من دوبار رفتم به نصیریان گفتم آقای نصیریان حتی ملکه الیزابت هم اگر بخواهد تئاتر تماشا کند به سونون تئاتر میرود شما میخواهید این همه آدم را بردارید و ببرید کاخ . یادم کلی سرزنش شنیدم و تهدید وتمنا ، چیزی نگو . نبودن فضای باز سیاسی باعث شد که ما درچنین وضعی بعداز انقلاب برسیم بعد هم که جمهوری اسلامی آمد و کار خودش را کرد هرکسی را میخواست دست چین کرد هرکسی را نمیخواست انداخت بیرون . مساله تنها این نبود که آنها آدم نداشتند یا هنرپیشه نداشتند آنها اصلا نمی فهمیدند که اصلا هنرپیشه یعنی چه ؟ آنها به مرور آنچه را میخواستند انجام دادند به مرور فهمیدند که چطور بکشند و از بین ببرند به مرور قاتل های خوبی از آب درآمدند به مرور به نابودی فرهنگ و هنر مملکت متخصص شدند . در اداره تئاتر چو انداخته بودند که من بهائی هستم پدر من بهائی شده بود بهائی که زاده نشده بود دین بهائی را انتخاب کرده بود بچه هاشون هم به عنوان بهائی ثبت کرده بود ولی هیچوقت ما را مذهبی بار نیاورد پدر ما را به کلاس درس اخلاق می فرستاد ولی من چون اصلا مذهبی نبودم توجهی به این مسائل نداشتم . درمدت چنان کوتاهی بهائی بودن من را پیراهن عثمان کردند که باورکردنی نیست من هنرمند بودم من را به خاطر هنرپیشه بودنم مورد مواخذه قرار ندادند برای اینکه پدرم بهایی بود . من چون در فیلم ها لخت نمی شدم در صحنه های سکسی بازی نمیکردم رژیم نمی توانست در رابطه با کارم از من بهانه بگیرد و به این خاطر نمیتوانستند من را به دادگاه انقلاب ببرند یا از اداره اخراجم کنند پس تنها بهانه مذهب پدرم بود که به مرور این گوشه و آن گوشه حرفش زده میشد راستش چون هنرپیشه محبوبی بودم همان تیپ های تنگ نظر و حسود به اداره تئاتر چو انداختند که فلانی بهائی است بعدها شنیدم نامه ای به وزارت ارشاد نوشتند که فرزانه تاییدی در راهروهای اداره تئاتر به خمینی و عواملش فحش میدهد . وقتی تئاتر ها را بکلی تعطیل کردند و ما از کار بیکار شدیم من یک نامه ای نوشتم به مدیر کل برنامه های تئاتر . یک مدیرکل داشت بنام عبد خدایی به آن نوشتم که حقوق من قطع شده بیکارم و نمیدانم باید چه بکنم نامه را هم بالاش نوشته بودم بنام خدا ، من را به دفترش خواست بایستی قیافه اش را میدیدی بیسوادترین آدم ممکن را رئیس اداره برنامه های تئاتر کرده بودند اولین ایرادی که بمن گرفت این بود که چرا نامه ات را با باسمه تعالی شروع نکردی گفتم که آقا من که نوشتم بنام خدا ، اگر منظور خداست آنرا نوشتم گفت نه این کافی نیست باید می نوشتی باسمه تعالی ، بسم الله الرحمن الرحیم و ادامه داد اگر میخواهی حقوقت را بگیری ما میتوانیم ترتیبش را بدهیم اولا از این بعد باید با بسم الله الرحمن الرحیم شروع کنی ثانیا اگر حقوقت را میخواهی باید درس تئاتر بدهی گفتم کجا درس بدهم گفت برات کلاس میذاریم اما بدان که درآن کلاس هم مامورین ما نشستند گفتم منظورتان چیست من که کارم هنرپیشگی است تا معلمی ، تدریس تخصص میخواهد من تجربه ای در این زمینه ندارم کارم بازیگری است سعی میکردم منطقی حرف بزنم با این فکر که این آقا هم با من منطقی حرف میزند البته به سرعت پس از حرفی که زد دستش را خواندم میدونستند من محبوبیتی میان جوانها و دختران دارم و میخواستند از این مساله سو استفاده بکنند با وقاحت به من گفت ما میدانیم که اگر شما کلاس بگذارید خیلی ها میایند شما درس دادن را شروع کنید به دخترها بگید این حرفه هیچ خیری ندارد به جز فحشا ، به جز فحشا چیز دیگری نیست من چنان حیرت زده بودم که حتی نمیتوانستم آب دهنم را قورت بدم گفتم آقای عبد خدایی شما به من میگید همه جا با بسم الله الرحمن الرحیم شروع کنم آن وقت برم سر کلاس بگم کاری که به آن عشق می ورزم و بیش ازبیست سال از زندگیم را وقف آن کردم فحشاست آخه شما چطور مسلمانی هستید که این حرف را بمن می زنید گفت خانم شما حقوقتان را بالاخره میخواهید یا نمیخواهید .
برای گذران زندگیمان مجبور شدیم بسیاری از چیزهایمان را بفروشیم بعد در ادامه به ماجراهای دردناک دیگری اشاره میشه آخوندهای وقیحی مثل حاجی گلرو ، آنچه در اداره گذرنامه گذشت ، مساله پاسپورت، شعبه 42 دادستانی ، مصیبت ها هنگام خروج آنقدر غم انگیز که من حین قرائت نتوانستم خودم را کنترل کنم و تصمیم گرفتم اصلا نخوانم .
سلام بر فرزانه تاییدی مرگ بر استبداد