ثریا ندیم پور

فرایند حرکت زنان سوئد برای گرفتن حق رای و مشارکت در احزاب سیاسی

تا قبل از سال ۱۸۶۶ زمینداران بزرگ، کشیشان و خانواده‌های اعیان (سران نیروی دفاعی) و ثروتمندان می‌توانستند رای بدهند و انتخاب شوند. بعد از ۱۸۶۶ تحولات اقتصادی در جامعه صورت گرفت که منجر به تغییرا ت ساختار طبقاتی جامعه و وضعیت اقتصادی بخشی از زنان شد. این تحولات اقتصادی بازبینی حق رای را در جامعه می طلبید.

بر اساس این بازبینی ، مردانی که در چارچوب اقشار و طبقات فوق قرار نمی‌گرفتند ولی در آمد سالانه ای برابر۴۰۰۰۰ کرون و یا ۸۰۰ کرون در ماه داشتند، می‌توانستند در رای‌گیری (فقط  پارلمان شهری) شرکت کنند و خود نیز انتخاب شوند. زنان مجرد نیز با درآمدی همسطح مردان امکان رای دادن در سطح پارلمان شهری را بدست آوردند. اما این زنان در صورت ازدواج به قیمومیت شوهر درآمده، حق رای را از دست می‌دادند. در سال ۱۸۷۴ همه زنان توانستند در رای گیری پارلمان شهر با شرط داشتن وضع اقتصادی تعیین شده شرکت کنند.

سال ۱۸۸۴حزب لیبرال [۱] برای اولین بارلایحه ای مبنی بر دادن حق رای به زنان، به پارلما ن کشوری (مرکزی) پیشنهاد داد. اما چون مردان هم به طور عموم  به جز عده معدودی حق رای نداشتند، این پیشنهاد به جایی نرسید.

اولین هسته حزب سوسیال دموکرات در سال ۱۸۸۱ بوجود آمد و اولین هسته زنان سوسیال دموکرات در سال ۱۸۹۲ شکل گرفت. سوسیال دموکرات‌ ها در این دوره از رشد تشکیلاتی، فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی خود را بیشتر در نهادهای مردمی موجود در جهت گرفتن حق رای عمومی متمرکز کردند و همکاری نزدیکی با لیبرال‌ها داشتند.

در سال ۱۸۹۱ املی رتو ((Emelie Rethou اولین سخنران زن مراسم اول ماه مه سوسیال دموکرات‌ها بود که در مورد حق رای عمومی برای زنان سخنرانی کرد. او بعدها تشکیلات «زنان مسیحی علیه الکلیسم مردان» را به نام «باندرول سفید» (Vita Bandet) در سال ۱۹۰۲ بنیان نهاد. این تشکیلات در همه شهرها هسته‌هایی ایجاد کرد و همزمان برای حق رای عمومی زنان تبلیغ می‌نمود.

سال ۱۹۰۲ دومین تشکیلات سراسری زنان بنام «نهاد سراسری برای حق رای سیاسی زنان» به وجود آمد. این سازمان بزرگترین تشکل سراسری زنان در آن زمان بود.

در سازمان‌های «باندرول سفید» و «نهاد سراسری برای حق رای سیاسی زنان»، زنان سوسیال دموکرات و لیبرال در کنار هم برای اهداف مشترک، گرفتن حق رای برای زنان و مبارزه علیه الکلیسم مردان  مبارزه می‌کردند.

این مبارزات زنان از پشتیبانی مردان روشنفکری برخوردار بود که به اهمیت حق رای زنان و لزوم حضور زنان در پهنه سیاست، برای شکوفایی جامعه، واقف بودند.

لیبرال‌ها برای بار دوم در سال ۱۹۱۲ لایحه پیشنهادی مبنی بر دادن حق رای عمومی به زنان را به مجلس بردند ولی این بار هم این لایحه رد شد.

در سال ۱۹۱۷ سوسیال دموکرات‌ها که دارای تشکیلات  منسجم حزبی بودند لایحه پیشنهادی مشترکی با لیبرال‌ها مبنی بر تأمین حق رای عمومی برای همه شهروندان، از جمله زنان را به پارلمان بردند. حق رای عمومی برای مردان در سال ۱۹۱۸ تصویب شد. اما دادن حق رای به زنان با مخالفت دست راستی ترین حزب وقت (Moderat) مواجه شد، ولی بالاخره در سال ۱۹۲۰ با دادن حق رای به زنان نیز موافقت شد. این حق رای البته شامل همه شهروندان نمی‌شد. بلکه کسانی که به دلیل فقر اقتصادی وابسته به کمک مالی جامعه بودند و یا جرمی مرتکب شده بودند از حق رای محروم بودند. این قانون در سال ۱۹۴۹ در رابطه با وضعیت مالی تغییر کرد و همه شهروندان بدون در نظر گرفتن وضعیت اقتصادی دارای حق رای مساوی شدند. قانون حق رای امروزی برای همه شهروندان در سال ۱۹۸۹ تکمیل شد. بر اساس این قانون همه شهروندان بدون در نظر گرفتن سلامت روحی، نقص جسمی، پیشینه و.. دارای حق رای شدند.

در سال ۱۹۲۱ برای اولین بار همه زنان در انتخابات شرکت کردند و یک زن به پارلمان کشوری راه یافت.

******************************************

و اما در مورد مشارکت زنان در قدرت؛

نخستین زنی که به رهبری یک حزب سیاسی رسید کارین آن‌ماری سؤدر Karin Ann-Marie Söder بود که در سال ۱۹۸۶ در «حزب دهقانان» به این مقام رسید.

نخستین سخنگوی زن پارلمان مرکزی نیز اینگه‌گرد تروئدسون Ingegerd Troedsson، عضو حزب لیبرال بود که در سال ۱۹۹۱ به این مقام انتخاب شد.

در سال ۱۹۹۱ جنبش «جوراب‌های ساپورت»[۳] نقش مهمی در برجسته شدن وجود زنان در لیست‌های انتخاباتی همه احزاب از راست‌ترین تا چپ‌ترین آن‌ها ایفا کرد. کما این که لیست انتخاباتی حزب سوسیال دموکرات و حزب چپ در انتخابات ۱۹۹۳ شامل تعداد برابر مردان و زنان بود. این برابری تا به امروز ادامه دارد.

در اثر تلاش همه جانبه تشکیلات زنان سوسیال دموکرات و نقش آن‌ها چه در درون حزب و چه در مراکز قدرت، حزب سوسیال دموکرات در سال ۲۰۰۱ خود را یک حزب فمنیستی معرفی کرد.

در دولت سوسیال دموکرات که در انتخابات سال ۲۰۰۲ پیروز شد پست‌های مهمی به زنان واگذار شد. از جمله برای اولین بار پست وزارت دفاع به یک زن، یعنی خانم لنی کریستینا الیزابت بیؤرکلوند Leni Christina Elisabeth Björklund  سپرده شد.

برای اینکه قوانین و تصمیمات مربوط به برابری جنسی در تمام پهنه‌های اجتماعی پیاده شود لازم است اهرمهای برای پیشبرد این قوانین و تصمیمات درارگان‌های اجرایی و نیز در ارگان قانونگذاری یعنی پارلمان کشوری (مرکزی) نیز وجود داشته باشد. در این راستا:

در بخش اجرایی، دولت ائتلافی سوسیال دموکرات در سال ۲۰۱۴ اعلام کرد که یک دولت فمینیستی است. در پیامد این اعلام این دولت اداره برابری جنسی را در سال ۲۰۱۸تاسیس نمود. وظیفه این اداره پژوهش در زمینه میزان مشارکت زنان در پهنه‌های مختلف اجتماعی، پی گیری تاثیرات قوانین تصویب شده مربوط به زنان در جامعه، تأمین مشارکت زنان در ارگان‌های رهبری در بخش دولتی و بخش خصوصی، ترویج برابری در مدارس و دانشگاه‌ها، دنبال کردن تاثیرات قانون خشونت علیه زنان و… می باشد.

در بخش قانون گذاری، یعنی در پارلمان، تمامی کمیسیون های مختلف اعم از آموزشی، فرهنگی، اقتصادی، دفاعی و … دارای یک ناظر برابری جنسی هستند. وظیفه این فرد بررسی پیشنهادهای مربوط به تغییر قوانین یا تصویب قوانین جدیدی است که از طرف دولت و یا نمایندگان مجلس داده می شوند. این بررسی به منظور جلوگیری از تناقض پیشنهادهای داده شده با قانون برابری جنسی، انجام می‌شود.

علیرغم رشد دیدگاه فمینیستی در جامعه سوئد، کماکان وجود تشکلات زنان برای تداوم حقوق برابری جنسی و پاسداری حقوق بدست آمده زنان لازم است. چنانچه استفان لوون Stefan Löven  نخست وزیر فمینیست سوسیال دموکرات درجشن صدمین سال حق رای عمومی زنان در سال ۲۰۲۰ که توسط سازمان زنان سوسیال دموکرات بر گذار شده بود، اظهار داشت:

«با توجه به رشد نیروهایی در جامعه که یک دیدگاه سنتی در مورد زنان دارند، و ما حتی شاهد رشد چنین دیدگاهی در سطح پارلمان اروپا نیز هستیم، نباید مبارزه زنان را تمام شده دانست.  سازمان‌های زنان باید به وظیفه مهم خود در دنبال کردن تأمین برابری جنسی در جامعه ادامه دهند. دولت من نیز تمام تلاش خود را در این زمینه خواهد نمود.»

در همین مراسم دبیر یکی از بزرگترین اتحادیه‌های سراسری کارمندان، Kommunal،  نیز اطمینان داد که اتحادیه همواره سعی در پیشبرد دیدگاه برابری جنسی در رابطه با تعین دستمزدها در مذاکره با کارفرمایان دارد.

۱. لیبرال ها از سازماندهی منسجمی برخوردار بودند. حزب سوسبال دموکرات در سال ۱۸۸۹ تشکیل شد. درآن زمان به صورت هسته‌های پراکننده در حال شکل گیری بودند.

۲. این جنبش بر علیه الکلیسم متداول بین مردان ، بوجود آمد که برای حق رای زنان نیز مبارزه می‌کرد.

۳. مقاله ای در این زمینه تحت همین نام نوشته شده است.

منبع تاریخ حق رای عمومی در سوئد: تار نما « دموکراسی ۱۰۰ سال» Demokrati 100 år مسئولین این تارنما: کتابخانه پادشاهی سوئد، شبکه نمایندگان نهادهای آرشیو و محققین تاریخ. حق رای برای زنان  Rösträtt för kvinnor